ศาสนาพุทธในประเทศจีน

อย่างที่เรารู้กันว่าในประเทศจีนนั้น อิทธิพลของศาสนาพุทธไม่มากเท่าแนวคิดปรัชญาหรูและแนวคิดปรัชญาเต๋า แต่ในช่วงยุคสมัยหนึ่งของประวัติศาสตร์จีน พุทธศาสนาเองก็ได้เติบโตและเบ่งบานจนถึงขีดสุดในสังคมจีนเช่นเดียวกัน บทความนี้จะพาทุกคนมาย้อนรอยการเดินทางคร่าว ๆ ของศาสนาพุทธในประเทศจีนกันค่ะ

นักพุทธศาสตร์จีนมีข้อสันนิษฐานเกี่ยวกับเรื่องนี้อยู่หลากหลายมุมมอง บางท่านสันนิษฐานว่าพุทธศาสนาถูกเผยแพร่เข้ามาในจีนตั้งแต่สมัยจิ๋นซีฮ่องเต้ บางท่านก็สันนิษฐานว่าเข้ามาเมื่อครั้งที่พระเจ้าอโศกมหาราชทรงกระทำสังคายนาพระไตรปิฏกครั้งที่ 3 และได้ส่งพระธรรมทูตออกเผยแผ่พุทธศาสนานอกอาณาจักรอินเดีย

สุดท้ายแล้วก็มีหลักฐานที่สามารถนำมาอ้างอิงได้อย่างแน่นอนว่าพุทธศาสนานั้นเข้ามาจีนในช่วงคาบเกี่ยวระหว่างปลายสมัยราชวงศ์ฮั่นตะวันตก (206 ปีก่อนคริสตกาลถึง.ศ. 25) ต้นราชวงศ์ฮั่นตะวันออก (ค.ศ. 25 ถึง ค.ศ. 220) เนื่องจากมีนักโบราณคดีได้ขุดพบพระพุทธรูปในสมัยนี้หลายแห่ง เช่น พระพุทธรูปเล่อซาน (乐山大佛 Lè shān dà fó) เมืองเล่อซาน มณฑลเสฉวน เป็นต้น

ในช่วงแรกที่พุทธศาสนาเข้าในมาจีน พุทธศาสนาอาศัยวัฒนธรรมจีนเป็นตัวกลางในการเผยแผ่ศาสนา ซึ่งเป็นเรื่องที่เห็นได้ทั่วไปในการแทรกซึมของวัฒนธรรรมหนึ่งสู่อีกวัฒนธรรมหนึ่ง วัฒนธรรมดั้งเดิมของจีนนั้นมีแนวคิดปรัชญาขงจื่อและแนวคิดปรัชญาเต๋าเป็นที่ตั้ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งแนวคิดปรัชญาขงจื่อที่ชนชั้นปกครองยึดถือเป็นแนวคิดและปฏิบัติหลักในการปกครองประเทศ

แม้พุทธศาสนาจะสามารถแทรกซึมศาสนาผ่านวัฒนธรรมจีนจนเผยแพร่แนวคิดศาสนาพุทธสู่ชาวจีนได้แล้ว แต่ก็มิวายที่จะมีการปะทะกับแนวคิดเดิมที่มีอยู่ในจีนอยู่เนือง ๆ จริงอยู่ที่ว่ามีแนวคิดบางส่วนนั้นใกล้เคียงกัน แต่แก่นแนวคิดของทั้งสามก็ยังมีความขัดแย้งกันอยู่ ทำให้มีการปรากฏการกวาดล้างพุทธศาสนาในช่วงเวลานี้ของประวัติศาสตร์จีนอยู่หลายต่อหลายครั้ง

กระทั่งเดินทางมาถึงราชวงศ์ถัง (ค.ศ. 618 ถึง ค.ศ. 907) โดยเฉพาะอย่างยิ่งในรัชสมัยของจักรพรรดิถังไท่จง (唐太宗 Táng Tàizōng) เป็นช่วงเวลาที่พุทธศาสนาเติบโตและเบ่งบานจนถึงขีดสุดในสังคมจีน เพราะพระองค์ทรงดำเนินนโยบายอุปถัมภ์ทั้งสามแนวคิดให้อยู่ควบคู่กันไป ทำให้พุทธศาสนาได้ฟื้นฟูจากการโดนกวาดล้างศาสนาในช่วงเวลาก่อนหน้า

เหตุการณ์ที่ยืนยันว่าพระเจ้าถังไท่ทรงอุปถัมภ์พุทธศาสนา คือ การที่พระองค์ทรงรับสั่งให้พระถังซัมจั๋งออกจาริกไปสืบศาสนาในชมพูทวีป และเมื่อพระถังซัมจั๋งกลับมาถึงจีน พระองค์ยังทรงอุปถัมภ์ในการแปลพระสูตรมากมายที่นำมาจากอินเดียอีกด้วย
ในการเดินทางครั้งนั้น พระถังซัมจั๋งได้เขียนบันทึกการเดินทางชื่อ “บันทึกแคว้นตะวันตก” ไว้ ต่อมาในภายหลังบันทึกนี้กลายเป็นสิ่งที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์อย่างมากมาย

ในช่วงปลายสมัยราชวงศ์ถัง จักรพรรดิถังอู่จงได้ย้อนกลับมากวาดล้างพุทธศาสนาอีกครั้งหนึ่ง แต่ก็ไม่อาจจะเปลี่ยนแปลงกระแสการปรองดองเพื่ออยู่ร่วมกันของทั้งสามแนวคิดได้ แต่ก็ปฏิเสธไม้ได้ว่าหลังจบยุคราชวงศ์ถัง พุทธศาสนาในจีนก็ค่อย ๆ เสื่อมลง

จวบจนถึงช่วงยุคราชวงศ์ชิง แม้ว่าจะได้รับผลดีจากการเปลี่ยนแปลง คือ พุทธศาสนานิกายหินยานของจีนได้รับความสนใจจากโลกภายนอก แต่ก็ไม่ได้รับการดูแลจากรัฐมากนัก เพราะช่วงสมัยราชวงศ์ชิงปกครองนั้นจะให้ความสนใจไปที่พุทธศาสนาวัชรยานแบบทิเบตมากกว่า

หลังสงครามโลกครั้งที่สองและยุคปฏิวัติวัฒนธรรม พุทธศาสนาในจีนอยู่ในช่วงยุคที่กำลังฟื้นตัว และหลังจากนั้นพุทธศาสนาในจีนก็เป็นที่สนใจมากขึ้นอีกด้วย

แม้ในปัจจุบันอิทธิพลทางความคิดของพุทธศาสนาในจีนจะไม่ได้มีมากเท่าอิทธิพลของแนวคิดปรัชญาขงจื่อและแนวคิดปรัชญาเต๋า แต่พุทธศาสนาก็ได้หลอมรวมและฝังแน่นอยู่ในวัฒนธรรมและแผ่นดินจีนเป็นที่เรียบร้อยแล้ว

รายการอ้างอิง
ชิว ซูหลุน. (2555). วิวัฒนาการของพุทธศาสนาในจีน : http://thai.cri.cn/441/2012/04/19/242s197058.htm
เศรษฐพงษ์ จงสงวน. (2562). พุทธศาสนามหายาน : https://www.arsomsiam.com/
สมเด็จพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ. ปยุตโต). (2515). พระพุทธศาสนาในเอเชีย : https://www.watnyanaves.net/en/book-reading/289/3
ปัญจพร เหล่าลูกอินทร์ วรารักษ์ พูนวิวัฒน์ และสุธิมา กฤตย์ธนวัต. (2564). พุทธศาสนาบนแผ่นดินจีน, วารสารวิชาการ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค์, 8(2), 60-73.

ที่มาภาพ : https://pantip.com/topic/36626915